Psikolog Umut Vera Tuna, 15 Temmuz 2016 darbe teşebbüsü sonrası yaşanan süreçten çocukların nasıl etkilendiğini ve neler yapılması gerektiğini Bold’un Youtube yayınında anlattı.
Tuna’ya göre olup bitenden farklı seviyelerde ve farklı biçimlerde olmak üzere en çok etkilenenler çocuklar.
2 ile 6 yaş aralığındaki çocukların “anlamıyor” denerek yanlarında şifreli konuşulduğunu, oysa bu yaşta çocukların çok iyi dinleyici olduklarını belirten Tuna şöyle konuştu:
“Çocukların yanında fısır fısır ya da şifreli konuşursanız çocuk yarım yamalak anlar ve kendi kurduğu şeyler çıkarır. Çocuğun önüne parçaları eksik puzzle koymayın, çocuklara tam puzzle verin. 2-6 yaş arası çocukların kapasitesine göre onların anlayacağı düzeyde anlatmak lazım. Eksik parçalar sunarsanız ortaya hiç hayal etmediğiniz şeyler çıkabilir özellikle ileriki dönemde. Çocuklara yaşa göre duygularını anlayıp anlatmalı.”
ÇOCUĞA KARŞI ŞEFFAF OLUNMALI
“Çocuk gözüyle baktığınızda yaşa göre yaşanan hikâyeler var. Kimi çocuk bir anda gözünü dili bilmediği bir ülkede açıyor, başka bir çocuk Meriç üzerinden geçiyor, başka bir çocuk en sevdiklerini arkada bırakıyor, bazıları ergenlik dönemine girmiş içindeki fırtınaları bilmediğiniz çocuklar var. Ama bunların hepsinde şeffaflık ve çocuğa bir sonraki adımda ne yaşanacağını anlatmak önemli. Başa gelen durum ne olursa olsun.
Mesela çocuklar tanıyorum, aile paldır küldür ülkeden ayrılmak zorunda ama çocuğa hiçbir şey söylenmemiş. Çocuk durumları tahmin etmeye çalışıyor. Oysa birkaç kelimeyle de olsa açıklamalı. Olaylar değil olaylara entegre olamamak çocukta travma oluşturur.”
“ANNE BABASI HAPİSTE OLAN ÇOCUĞA NASIL AÇIKLANIR?”
Literatür diyor ki, bir çocuğun ebeveynleri tutuklandığında, ‘çocuğum senin annen baban bir hata yaptı ve yanlış yapan insanlar bir müddet bu yanlışlarını düşünmesi için hapse atılır, hapis kötülüklerin iyiliğe dönüştürüldüğü bir yerdir.’
Böylece anne babasını kötüleştirmeden kötülük sıfatını vurgulayarak cezaevini öcüleştirmezsin çocuğun gözünde. Literatür annesi babası hapiste olan çocuklarla ilgili bunu tercih ediyor. Ama bu Türkiye’ye uymuyor. Çünkü haksız yere tutuklanmalar var ve literatür aciz kalıyor.
Peki ne yapabiliriz? Şu anda annenin babanın yaptığı herhangi bir kötülük olmadığı vurgulanarak, anne babanın haksızlığa uğradığı anlatılmalı, ve hapiste bir süre kalacağı vurgulanmalı. ‘Annen işe gitti’ gibi söylemlerde anne baba sanki suçlu da onları çocuktan kaçırıyormuşsunuz gibi bir durum oluşabilir. Doğruyu saklarken anne babayı haksız duruma düşürme durumu oluşabilir. Hapishane kavramını kaçırmaya çalışırken başka yanlışlığa yol açmamak lazım.
Suçlu olmayan birçok insanın hapishaneye gittiği anlatılmalı. Çocuğun bunu anlamayacağını düşünebilirsiniz. Ancak anlatmaya çalışmak, yalan söylemekten ya da gerçeği kaçırmaktan daha doğrudur. Çünkü siz anlatmaya çalıştıkça o sorular soracaktır. Etkin iletişim çok önemli. Yoksa çocuk, en son annesiyle yaşadığı bir bardak kırma olayını düşünüp annesinin bu yüzden gittiğini kafasında kurabilir ve kendini suçlayabilir. Açık ve etkin iletişim önemli.
ÇOCUKLARIN DUYGULARINI DIŞA YANSITMASI
Çocuğun duygularını ifade etmesi genel sağlığı için önemli. Bazı çocuklar konuşmaya bilir ama resim yapar mesela. Çocuk ağladığında, eline dondurma tutuşturmak yapılacak en büyük yanlıştır. Bir kötülüğe maruz kalmış çocuk bunu ifade edebilmeli. Bu konuşmalar ya da resimler konusunda sizi rahatsız eden bir durum farkederseniz, yolunda gitmeyen şeyler farkederseniz uzman yardımı almanız lazım. Geçiştirmeyi kesinlikle kabul etmeyin.
Bu süreçte çok sayıda mağdurla konuştum. Gördüğüm en toksin durum şu: Öncelikle anne veya baba olarak eşi içeride olan kişinin önce durumu bireysel olarak kabullenmesi çok önemli. Kadın veya erkek olayı entegre edememiş haliyle çocuğu da olaya entegre edemez. Birey olarak olayların seyrini kabul edip buna göre bir hayat rutini oluşturmamız lazım.
Şimdi çocuk bir şey isteyince ‘baba gelince’ deyince, çocuğun hayatından almış oluyorsunuz. Baba gelmiyor.
ÇOCUĞA KARŞI OLAĞANÜSTÜ HAL İLAN ETMEYİN
Bazı durumlarda anne-babası tutuklu çocuk ağlamasın diye evde olağanüstü hal ilan ediliyor. Daha fazla ekran karşısında kalmasına izin veriliyor, her istediğine evet deniyor, fazla çikolata gibi. Tavizler ya da yanlış tavırlar evin üstündeki olağanüstü hal olayı daha dramatize eder. Çocuk babası olmadan da eksik ama hayata devam etme rutini oturtmalı.
Çok zor bir dönemden geçiyoruz ve herkesin sırtındaki yük bambaşka. Haksızlıklar artarak devam ediyor. Bugün yaptıklarımızda yarını düşünerek adım atmalıyız. İki yıl belki düzelecek diye gitti, belki başka türlü gitti. İki yılı bizden çalmalarına ya da daha fazla yılları bizden çalmalarına engel olarak devam etmeliyiz.”
