Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun ardından Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar da Montrö Sözleşmesinin 19,20 ve 21’nci maddelerinin uygulanacağını açıkladı. Montrö’nün 19. maddesinin Rusya’nın lehine işleyebileceği, Akdeniz veya diğer askeri üslerdeki Rus gemilerinin Boğazlardan geçip Karadeniz’e açılabileceği belirtiliyor.
BOLD ANALİZ – AKP hükumetinin ardı ardına yaptığı ‘Montrö’yü uygulayacağız’ açıklamaları sonrası boğazların savaş halindeki Rusya ve Ukrayna’nın savaş gemilerine kapatılıp kapatılmayacağı merak ediliyor. Montrö’nün bu 3 maddesinin uygulanmasının savaşa etkisi olur mu?
Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, dün gerçekleştirilen kabine toplantısı sonrasında yaptığı açıklamada, “Bütün tarafların Montrö ve Montrö’nün getirdiği kurallara uymasının yararlı olduğunu değerlendiriyoruz… Bugüne kadar yaptığımız gibi Montrö Boğazlar Sözleşmesi’nin 19, 20, 21’inci maddelerinin uygulamasını sürdüreceğiz.” ifadelerini kullandı
Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısını değerlendiren Akar, “Rusya tarafından Ukrayna’nın egemenliğine, toprak bütünlüğüne yapılan bu harekatı kabul etmemiz mümkün değil. Bunun uluslararası hukuka aykırı olduğunu söylüyor ve görüyoruz.” dedi.
Rusya ve Ukrayna’nın Türkiye ile Karadeniz’den komşu olduğuna dikkati çeken Akar, “Herhangi bir şekilde Montrö’nün aşındırılması, statükonun bozulması kimseye yarar sağlamaz. Montrö’nün korunmasında fayda görüyoruz. Bu çerçevede çalışmalarımızı sürdürüyoruz. Bütün tarafların Montrö ve Montrö’nün getirdiği kurallara uymasının yararlı olduğunu değerlendiriyoruz.” dedi
Akar’ın ‘bütün tarafların’ ifadesi, Türkiye’nin Montrö’nün bu 3 maddesini savaşın tarafları olan hem Rusya’ya hem de Ukrayna’ya karşı uygulayacağını gösteriyor.
ERDOĞAN: MONTRÖ’NÜN VERDİĞİ YETKİYİ KULLANMA KARARINDAYIZ
AKP’li Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da Bakanlar Kurulu toplantısı sonrası yaptığı açıklamada, “Montrö Sözleşmesi’nin Boğazlar’daki gemi trafiği konusunda ülkemize verdiği yetkiyi, krizin tırmanmasının önüne geçecek şekilde kullanma kararındayız” ifadelerini kullanmıştı.
“Ukrayna ve Rusya’ya diyalog çağrısı yaptık. Türkiye bölgesinde barışı istiyor” diye Erdoğan, sözlerini şöyle sürdürdü:
“Biz Ukrayna’nın egemenlik, siyasi bütünlük ve toprak bütünlüğüne saygı göstermesinden yanayız. Rusya’nın saldırısını kabul edilemez görüyor ve Ukrayna halkının mücadelesini takdir ediyoruz.”
ÇAVUŞOĞLU: BÜTÜN ÜLKELERİ BOĞAZLARDAN SAVAŞ GEMİSİ GEÇİRMEME KONUSUNDA UYARDIK
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu da, “Türkiye savaşın tarafı değilse, savaşa taraf ülkelerin gemilerini boğazdan geçirmeme yetkisi var. Savaş gemisi Karadeniz’deki üssüne geri dönüyorsa geçiş engellenmiyor. Biz Montrö hükümlerini uyguluyoruz. Kıyıdaş olan, olmayan bütün ülkeleri boğazlardan savaş gemisi geçirmemesi konusunda uyardık. Montrö ne diyorsa bunu uyguladık, bundan sonra da uygulayacağız. Bugüne kadar boğazlardan herhangi bir geçiş ve geçiş talebi olmadı. Bugüne kadar Ruslar, ihtiyaç halinde Montrö’yü uygulayıp uygulamayacağımızı soruyordu. Biz onlara da anlaşmayı harfiyen uygulayacağımızı söylüyorduk.” dedi.
Çavuşoğlu, dün CNN Türk’teki açıklamasında da, “Artık bu çatışma değil bir savaşa döndü. Bu bir askeri harekat değil, resmen savaş hali var. Bu durumda da tabii biz tarafların birisi hangisi olursa Rusya da olabilir, Ukrayna da burada biz bu durumda Montrö Antlaşması’nı bu şekilde uyguluyoruz. Biz sözleşmeden bahsediyoruz. 19. Madde istisna tanıyor. Eğer bir savaş gemisi, savaşın tarafı olan ülkedeki üsse gidecekse o zaman bu geçiş engellenemiyor. Burada o geminin üsse kayıtlı olup olmadığı belli. Suistimalin de olmaması lazım. ‘Üsse gideceğim’ deyip de Boğaz’dan geçtikten sonra savaşa dahil olmaması lazım. Türkiye’nin tutumunu ve Montrö Antlaşması’nın hükümlerini açıklamış oldum’’ demişti.
TÜRKİYE, 19. MADDEDEKİ İSTİSNAYI RUSYA YARARINA UYGULAYACAK
Montrö Antlaşması’nın 19. Maddesi “Savaşan herhangi bir devletin savaş gemilerinin Boğazlar’dan geçmesi yasak olacaktır” derken ‘‘Karadeniz’e kıyıdaş olan ya da olmayan savaşan devletlere ait olup da bağlama limanlarından ayrılmış bulunan savaş gemileri, bu limanlara dönebilirler’’ ifadeleri ile bir istisna koyuyor.
Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu, son 2 gündeki açıklamasında Türkiye’nin 19. maddedeki bu istisnayı uygulayacağını ifade etti. Yani örneğin Rusya’nın Karadeniz Donanması’na ait Suriye’nin Tartus Limanı’nda, Akdeniz’de veya tamir-tadilat için kuzeydeki Rus askeri üslerinde olan bir gemisi bu istisna çerçevesinde yine Boğazlardan geçip Karadeniz’e açılabilecek.
Ukrayna’nın Karadeniz dışında bir donanma gemisi bulunmadığı düşünülürse bu istisnanın uygulanması her halükarda Rusya’nın yararına olacaktır.
MONTRÖ’NÜN UYGULANMASI RUSYA’NIN SAVAŞ GÜCÜNÜ ETKİLER Mİ?
Aslında Montrö Boğazlar Sözleşmesi’nde ‘savaş’ veya ‘yakın savaş tehdidi’ olmasa bile Karadeniz’e girecek gemilerin hangi limana kayıtlı olduğu veya Karadeniz’deki limanlara kayıtlı olup olmadığı büyük önem arz ediyor.
Türkiye’nin uzun süredir Rus gemilerinin Karadeniz’e giriş çıkışlarında hangi limana bağlı olup olmadığını katı şekilde sorgulamadığı ve Rusya yararına bu düzenlemeyi esnek şekilde yorumladığı biliniyor.
Çavuşoğlu’nun “Burada o geminin üsse kayıtlı olup olmadığı belli. Suistimalin de olmaması lazım” ifadesi ise bundan sonra bu düzenlemenin Türkiye tarafından daha katı şekilde uygulayacağını gösteriyor.
Ancak bu maddenin sıkı şekilde uygulanması Rusya’nın Ukrayna’daki savaşını direkt olarak etkilemeyecektir.
Çünkü Rusya son birkaç ayda yaklaşık 30 savaş gemisini Karadeniz’e soktu. Saldırı öncesi Rus deniz kuvvetleri Hazar filosu, Baltık filosu, Kuzey filosu ve hatta Pasifik filosunda görev yapan güçlü gemilerini Karadeniz’e gönderdi.
Kısaca Rusya, aylar öncesinden bütün hazırlıklarını tamamladı. Bu durumda Türkiye’nin Montrö’yü katı şekilde uygulamasının Rusya’nın şu an Ukrayna’daki askeri kapasitesine çok ciddi etkisi olmayacaktır.
TÜRKİYE, BÜTÜN RUS SAVAŞ GEMİLERİNİN GEÇİŞİNİ ENGELLEYEBİLİR
Montrö Sözleşmesi aslında Türkiye’nin kendisini ‘’pek yakın bir savaş tehdidi’ altında hissetmesi durumunda Türkiye’ye kıyıdaş devlet ya da devletlerin savaş gemilerine bağlı oldukları üsse dönmesine izin vermeme hakkı da veriyor.
Rusya’yı en zorlayacak durum da Montrö’nün Türkiye’ye tanıdığı bu hakkın devreye sokulması olacaktır. Ancak Dışişleri Bakanı’nın açıklamalarından Rusya’yı kızdıracak bu düzenlemenin uygulanmayacağı anlaşılıyor.
Erdoğan, bir yandan “Rusya’nın saldırısını kabul edilemez görüyor ve Ukrayna halkının mücadelesini takdir ediyoruz.” derken bir yandan da Rusya lideri Vladimir Putin’i kızdıracak ve Rusya’yı özellikle Suriye savaşında zora sokacak böyle bir adımdan geri duracağını gösteriyor.
“PUTİN’İN ÖFKESİNDEN ÇEKİNİYOR”
Financial Times gazetesi de Türkiye’nin Montrö’yü hem Rusya’ya hem de Ukrayna’ya uygulama kararına ve Ankara’nın aldığı karar kapsamında bazı Rus savaş gemilerinin boğazlardan geçerek Karadeniz’e ulaşabileceğine dikkat çekti.
Financial Times, Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu’nun Montrö açıklamasını “Türkiye, Rusya ile Ukrayna’da şiddetin artmasıyla Batı arasında bir denge gösterisi yapıyor” diye yorumlandı.
Financial Times, “Fakat bu tarafsız karar Rusya ile yakın bir enerji, ticaret ve savunma bağı olan Türkiye’nin Vladimir Putin’in öfkesini üzerine çekmek istemediğini arzuladığını gösteriyor” yorumunu yaptı.
AKP hükumeti, Montrö’yü devreye alma sinyali verdi: Boğazlar savaş gemilerine kapatılacak mı?