BOLD ANALİZ – Türkiye’de ekonomideki kötü gidiş Türk lirasının dolar kuru karşısında değerini her geçen gün düşürüyor. TL’deki değer kaybı işçiye işsizlik durumunda güvence olması için kurulan İşsizlik Fonunu da vurdu. Fon, 10 yılda döviz karşısında 26,7 milyar dolar değer kaybetti.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Eylül 2022 dönemine ilişkin işsizlik oranını 0,3 puanlık artışla yüzde 10,1 olarak hesapladı. Eylül ayında bir önceki aya göre işsiz sayısı 120 bin kişi artarak 3 milyon 482 bin kişi oldu. Her gün işsizler ordusuna katılan kişi sayısı artarken, çalışan kesimin sığınacak limanı olarak görülen İşsizlik Sigortası Fonu verileri de sorunun giderek büyüdüğünü ortaya koyuyor.
FON, 10 YILDA DOLAR KARŞISINDA YARIM TRİLYON DEĞER KAYBETTİ
Fon’da biriken para 2020 yılının ilk çeyreğinde 132 milyar lirayı bulurken, geçen yılın sonu itibariyle 90,8 milyar liraya geriledi. 2022’nin ilk çeyreğinde ise 97,6 milyar liraya çıktı. Ancak bundan daha üzücü bir tablo daha var. Fon’daki paranın erimesiyle ilgili olarak. 2005 yılında Fon’da 18 milyar lira bulunuyordu. Bu rakam 13,4 milyar dolara karşılık geliyordu. 2010 yılında Fon’daki paranın döviz karşılığı 29,8 milyar dolar idi. Söz konusu rakam 2011 yılında 33,5 milyar dolara kadar yükseldi. Aradan geçen son on yıllık dönemde ise (2021 Sonu rakamları) İşsizlik Sigortası Fonu’nda biriken paranın döviz olarak karşılığı 6,8 milyar dolar oldu. Son 10 yılda 26,7 milyar dolarlık bir azalmaya neden oldu. Fona aktarılan yeni kaynakları bir kenara bırakacak olursak, sadece 26,7 milyar dolarlık azalmanın bugünkü kurla (18,55 TL) karşılığı 495 milyar Türk Lirası. 500 milyar liraya yakın miktarda bir para işçinin cebine daha girmeden çıkmış oldu. Fon’da biriken paralar ağırlıklı olarak devlet tahvilleri ve hazine bonolarında değerlendiriliyor.
FON NASIL ÇALIŞIYOR?
İşsizlik sigorta fonu İŞKUR tarafından sigortalı işsizlere yasada belirtilen şartları taşımaları halinde işsiz kaldıkları dönem için belirli süre ve miktarda yapılan ödemeler için kullanılıyor. İşsizlik sigortası primi, sigortalının prime esas aylık brüt kazançları üzerinden hesaplanan yüzde 1 sigortalı, yüzde 2 işveren ve yüzde 1 Devlet payından oluşuyor. İsteğe bağlı işsizlik sigortası primi ödeyenlerden ise yüzde 1 sigortalı ve yüzde 2 işveren payı alınıyor.
İŞSİZLİK MAAŞI ŞARTLARI NELER?
Bir işyerinde çalışırken, çalışma istek, yetenek, sağlık ve yeterliliğinde olmasına rağmen, herhangi bir kasıt ve kusuru olmaksızın işini kaybeden sigortalılara işsiz kalmaları sebebiyle ödeme yapılıyor. Bir hizmet akdine dayalı olarak çalışan sigortalılar, banka sandıklarına tabi sigortalılar, istekleri halinde; kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışan sigortalılar bu haktan yararlanabiliyor.
3 YILDA 600 GÜN PRİM GEREKİYOR
İşini kaybeden her çalışanda bu Fon’daki paradan faydalanamıyor. İşsiz kalanların, işsizlik ödeneğinden yararlanabilmesi için belirli şartları sağlaması gerekiyor. Kişinin kendi istek ve kusuru dışında işsiz kalması, hizmet akdinin sona ermesinden önceki son 120 gün hizmet akdine tabi olması, hizmet akdinin feshinden önceki son üç yılda en az 600 gün işsizlik sigortası primi ödemesi ve hizmet akdinin feshinden sonraki 30 gün içerisinde İŞKUR’a başvurması halinde bu ödenekten yararlanılıyor. Hizmet akdinin feshinden önceki son üç yılda 600 gün sigortalı çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş sigortalı işsizlere 180 gün, 900 gün sigortalı çalışıp bu primi ödemiş sigortalı işsizlere 240 gün, 1080 gün sigortalı çalışıp prim ödemiş sigortalı işsizlere 300 gün işsizlik ödeneği veriliyor.