100 yıldır devam eden Ermeni soykırımı iddialarını belgeleyen Sivaslı Krikor Gergeryan’ın özel arşivi dijital ortama aktarıldı. Arşivde yer alan yaklaşık 800 Osmanlıca telgraf ile 1915 yılında verilen ‘Ermenileri imha edin’ emirleri ortaya konuluyor.
BOLD- Ermeni soykırımı iddialarını belgeleyen Rahip Krikor Gergeryan’a ait özel arşiv internet ortamında araştırmacıların istifadesine sunuldu. Türk ve Ermeni akademisyenlerden oluşan 11 kişilik ekip tarafından Türkçe ve İngilizceye çevrilip, tasnif edilerek kataloglanan 700-800 Osmanlıca belge, 1915’te yaşandığı iddia edilen soykırımı belgeliyor.
Aralık 2018’de dijitale aktarılan arşivin sahibi Clark Üniversitesi’nden tarihçi-sosyolog Prof. Taner Akçam, arşivle ilgili Batı Alman Radyo ve Televizyon Kurumu (WDR) çatısı altında yayın yapan Almanca-Türkçe haber portalı Sansürsüz Türkiye’ye bir röportajda verdi. Akçam röportajda İstanbul Mahkemeleri yargılanmaları sırasında ele geçirilen, Ermenilerin doğrudan öldürülmesi emirlerini de içeren telgrafları, ifadeleri ve tutanakları anlatıyor. Röportajdan başlıklar şöyle:
SİVAS DOĞUMLU KRİKOR GERGERYAN KİMDİR?
Kendisi Sivaslı. Sivas’ın Gürün kazasından. 1911 yılında doğuyor. 12 kardeşler ve Krikor Gergeryan Ermeni tehciri sırasında anne babasının ve altı kardeşinin öldürülmesini kendi gözleriyle görüyor. Sonra, daha önce Kahire’ye gitmiş olan abisinin yanına gidiyor. Ve papaz olmaya karar verip Roma’da Katolik üniversitesinde okuyor. Ömrünü Ermeni din adamlarının soykırım sırasındaki imhalarını araştırmaya adıyor.
BELGELERİN ORİJİNALLERİ GENELKURMAY BAŞKANLIĞI ARŞİVLERİNDE GİZLİ TUTULUYOR
Gergeryan arşivinin bir kısmını anlatıyorum size. Bu anlattığım kısma Patrik Zevan Arşivi de diyoruz veya İstanbul Patrikliği Soykırım Arşivi de diyoruz. Bunların içinde şu belgeler var: Birincisi İstanbul yargılanmaları sırasında ele geçen hakiki telgraf örnekleri. Ölüm emirlerini de içeren şahit ifadeleri ve önemli Osmanlı bürokratlarının İttihatçı yöneticiler ve katiller arasında verdikleri ifadeler ve daha da önemlisi suçlanan kişilerle ilgili yapılan soruşturma tutanakları.
Bu belgelerin hepsi bugün muhtemel Genelkurmay Başkanlığı arşivinde veya mahzenlerinde bir yerde gizli ve saklı tutuluyor. Bugüne kadar kimsenin hizmetine sunulmadılar. İlk defa bu belgeler, bu şekilde açığa çıkmış oldu. İstanbul mahkemeleri yargılanmaları sırasında ele geçirilen Ermenilerin doğrudan imhası emirlerini de içeren telgraflardan, ifadelerden ve tutanaklardan bahsediyoruz.
İKİ ÖNEMLİ BELGENİN ORİJİNALİNİ YAYINLADIM
İki belgeyi örnek vermek isterim. Bu iki belgede zaten İstanbul yargılanmalarında, İttihatçı yöneticilere karşı yapılan yargılamalarda ana kaynak olarak kullanıldı ve dönemin Takvim-i Vekayesi’nde yayınlanmış olan iddianamede de yer aldı. Yani savcılık makamı benim sözünü ettiğim iki belgeden alıntı yaparak iddianamesinde sanıkları suçladı. Bugüne kadar Türk hükümeti ya da Türk hükümetinin tezlerini destekleyenler hep şu iddiayı ileri sürdüler, ‘savcının orijinal bir belgeden alıntı yaptığını nereden biliyoruz’. Bunlar sahtedir dediler. Ben bu iki belgenin orijinalini de bu arşivde gördüm ve yayınladım.
ORADAKİ ERMENİLERİ ÖLDÜRDÜNÜZ MÜ?
Birincisi Teşkilat-ı Mahsusa’nın yöneticisi olan Bahattin Şakir’e ait bir telgraf. Bahattin Şakir temmuz ayında Erzurum’dadır ve Doğu Anadolu Bölgesi’ndeki ölümleri, imhaları koordine etmektedir. Ve Erzurum’dan o zamanki ismiyle Harput bugünkü ismiyle Elazığ şehrine oradaki öldürme işlerini yürüten katib-i mesule bir telgraf çekiyor ve diyor ki, ‘Oradaki Ermenileri öldürdünüz mü? Öldürme işlemi bitti mi? Yoksa öldürmek üzere başka bir yere mi gönderdiniz? Acele bana hemen cevap veriniz’. diyor bu telgrafta.
6 AY OSMANLI ARŞİVİ’NDE ÇALIŞTIM, ŞİFRELEME SİSTEMLERİ AYNI
Telgrafın özelliği şu: Birincisi telgraf resmi Osmanlı içişleri bakanlığı mektup başlığı ile kayda geçmiş mahkeme tarafından. İkincisi mektup zaten bir telgraf bu, beş rakamlı şifrelerden oluşuyor. Ben Osmanlı Arşivi’nde 6 ay çalıştım ve inanılmaz bir keşifte bulundum. O da şu: Şu anda İstanbul’da Osmanlı Arşivi’nde bulunan belgelerdeki şifre sistemi ile bu Şakir’in telgrafındaki şifre sistemi aynı. Yani dolayısıyla belgenin sahteliği konusunda söylenebilecek hiçbir şey yok. Bu belge sahte ise arşivimizdeki bütün belgeler de sahtedir. Dolayısıyla bu imhanın doğrudan hükümet tarafından yapıldığını gösterir en kuvvetli delillerden birisi.
ÜÇÜNCÜ ORDU’NUN TALİMATI: ERMENİLERİ SAKLAYAN MÜSLÜMANLAR İDAM EDİLECEKTİR
İkinci belgem, yine benim çok önem verdiğim bir belge. Üçüncü Ordu Komutanı Mahmut Kamil Paşa’ya ait. Doğu Anadolu Bölgesi’nde sevkiyat yapıldığı zaman bütün sevkiyat Üçüncü Ordu’nun yetki alanındaki şehirlerde oluyor. Bundan dolayı Üçüncü Ordu da bu olaydan sorumlu. Fakat Müslümanlar çok sayıda hükümetin kontrolü dışında Ermeni hayatı kurtarmaya başlıyorlar. Ermenileri evlerinde saklıyorlar. Bunun üzerine Üçüncü Ordu Komutanlığı ‘Her kim ki evinde Ermeni saklar evi yakılacaktır ve kapısının önünde de bu kişi idam edilecektir’ diye bir emir yayınlar bütün bölgelere. Bu belgenin orijinali de Osmanlı Arşivi’nde şu anda kayıp. Ben Kudüs Arşivi’nde buldum.
Bunun gibi Yozgat Davası var örneğin. Yozgat Davası’na ilişkin 70’in üzerinde telgraf var ve bunların içinde ‘Efendim sevkiyat imha anlamındadır, Yozgat Boğazlıyan kaymakamı şu kadar Ermeniyi şu tarihte şurada imha etmiştir.’ diyen ifadeleri ve emirleri de içeren telgraflar var. Yani son derece önemli belgeler.
24 NİSAN’DA TUTUKLANAN AYDIN ARAM ANDONYON BELGELERİ
İstanbul yargılanmalarından ayrı olarak bir de Aram Andonyon Belgeleri dediğimiz belgeleri buldum bu arşivde. O da şu… Aram Andonyon bir Ermeni aydınıdır ve 24 Nisan’da tutuklanan aydınlardan biridir ve tesadüfen kurtulur ve Halep’e ulaşır. Halep’te 1918’in Kasım ayında Halep Sevkiyat Müdürlüğü’nde çalışan Naim Efendi isimli bir Osmanlı bürokratından birtakım telgraf örnekleri alır.
TALAT PAŞA’NIN İMHA EMİRLERİ
Bu bizim literatürümüzde Naim Efendi Hatıratı diye bilinir. Naim Efendi Sevkiyat Müdürlüğü’nde oturmuş, aşağı yukarı 52 telgrafın el yazısı kopyasını çekmiştir ve kendi el yazısı kopyaları Aram Andonyon’a para karşılığında satmıştır. Bu telgrafların içerisinde 7-8 tane doğrudan öldürme emri var. Talat Paşa İstanbul’dan Halep Valiliği’ne diyor ki, ‘İttihat Terakki Merkezi Umumisi Ermenilerin toptan imhasını kararlaştırmıştır. Yaşlı çocuk demeden vicdanınızın sesinini dinlemeden bu milleti toptan imha edeceksiniz.’
Ve bunları Aram Andonyon 1921’de kitap olarak yayınlıyor. 1983 yılında Türk Tarih Kurumu ‘Talat Paşa’ya Ait Sahte Telgraflar’ diye bir kitap yayınlayarak Aram Andonyon’un kitabını yani Naim Efendi’nin el yazması belgelerinin, bu orijinal belgelerin sahte olduğunu iddia ettiler ve dediler ki, ‘Naim Efendi diye bir Osmanlı bürokratı yok. Böyle bir adam olduğunu Aram Andonyon uydurmuştur. Bu hatırat da uyduruktur. Olmayan bir adamın hatıratı olamaz. Hadi göstersinler bu hatıratı, nerede bu’.
GERGERYAN EL YAZMASI BELGELERİN FİLMİNİ ÇEKMİŞ
Artı telgrafların üzerindeki şifreleme sistemi sahtedir. Çok kuvvetli argümanlardı. Bundan dolayı 1983’ten sonra ben dahil hiçbir araştırmacı bu belgeleri kullanmadı. Fakat şimdi ben gördüm ki rahip Krikor Gergeryan 1951’de Paris’e gitmiş ve bütün bu el yazmalarının filmini çekmiş. Bu belgelerin de filmini çekmiş. Ve ben sonuçta hem bu belgelerdeki bilgilerin hem de şifreleme tekniklerinin şu anda Osmanlı Arşivi’ndeki şifreleme tekniğiyle aynın olduğunu gösterdim ve ispat ettim.
100 YILDIR İDDİA EDİLEN TEZ ÇÖKTÜ, DOĞRU DÜRÜST BİR TEPKİ OLACAĞINI SANMIYORUM
Dolayısıyla Türk hükümetinin 100 yıldır iddia ettiği Osmanlı hükümetinin merkezi olarak Ermenileri imha etme emri yoktur tezi büyük ölçüde çökmüş vaziyette. Henüz bir tepki yok, doğru dürüst bir tepki olacağını da zannetmiyorum. Çünkü bu 100 yıllık ezberlenmiş iddiaların kökten imhası anlamına geliyor. Elbette ki imhaya devam edilebilirler. Ama kendilerine yeni bir imha stratejisi bulmak zorundalar.”
İstanbul Mahkemeleri ve Naim Efendi el yazmalarına dair 700-800 civarında Osmanlıca belgenin yer aldığı Krikor Gergeryan arşivine wordpress.clarku.edu/guerguerianarchive/tr/arsiv-hakkinda-genel-bilgi adresinden ulaşılabilir. Türkçe transkripsiyonları da yapılan belgeler indirilip Osmanlıca, Türkçe ve İngilizce olmak üzere üç dilde okunabilir.