ORHAN KAYA | BOLD ANALİZ
TMSF tarafından el konulan Boydak Holding’in sahibi Mustafa Boydak’ın cezasının onanıp tutuklandığı haberi ajanslara düşünce Erdoğan’ın ekonomideki çöküşü ve döviz kurlarındaki yükselişi durdurmak için Mehmet Şimşek’i ekonominin başına getirmesi ve sonrasında faiz artırımı dahil yapılan hamleler aklıma geldi.
Şimşek koltuğa oturduktan sonra ABD’den Hafize Gaye Erkan Merkez Bankası Başkanlığına getirildi. Erkan’ın başkanlığında faizler 650 baz puan artırılıp yüzde 8,5’tan yüzde 15’e yükseltildi. Ancak bu da doları düşürmeye yetmedi. Dolar 26 TL’yi euro 28 lirayı geçti. Bir yandan da kur korumalı mevduatta 2,6 trilyon lirayı geçti.
Ekonomideki geriye gidişin bir kısmı Erdoğan’ın faizle ilgili git-gel yaşamasından kaynaklanıyor. Büyük kısmı ise Türkiye’de hukuk ve adaletin uzun süredir yok oluşu nedeniyle yaşanıyor. Başta Erdoğan hükumetleri döneminde ekonominin parlak zamanlarını yaşadığı sırada ekonominin başında olan Ali Babacan, hukuk ve adalet olmandan ekonominin düzelmeyeceğini söylüyor.
Peki ekonomi hangi tarihten bu tarafa rayından çıktı? 15 Temmuz hadisesinin yaşandığı 2016’da dolar kuru 3 liranın altındaydı. 15 Temmuz ve sonrasında Erdoğan’ın KHK rejimini inşa etmesinden sonra yani hukuk ve adaleti rafa kaldarmasından sonra dolar hızla yükselmeye başlıyor. Erdoğan’ın tek adam rejimine geçtiği 2018’den sonra ise dolar kuru katlanarak yükseldi. 2023 Haziran’ına geldiğimizde dolar kuru 26 lirayı gördü. Ekonomistler doların daha da yükseleceğini söylüyor.
Yıllara göre dolar kurundaki değişim:
2016 3,0223 TL
2017 3,6491 TL
2018 4,8154 TL
2019 5,6724 TL
2020 7,0108 TL
2021 8,9109 TL
2022 16,5744 TL
2023(Haziran) 26,0363 TL
2016-2023 ARASINDA NE OLDU?
Peki bu zaman diliminde ne oldu? 15 Temmuz 2016 sonrası Türkiye’nin en büyük şirketlerinin sahiplerinin milyarlarca dolarlık mallarına el konuldu. Boydak, Koza-İpek, Naksan, Aydınlı Grup… Sahipleri ise cezaevine konuldu. Memduh Boydak, Hacı Boydak, Tekin İpek yıllardır tutuklular. Şirketlerin bir kısmı ise Hazine’ye aktarıldı. El konulan şirketlerin değerinin 60 ila 80 milyar lira olduğu tahmin ediliyor. Devletten hiçbir katkı almadan kendi öz sermayeleriyle iş yapan, yılların tecrübesine sahip Boydak, İpek gibi şirketlere el konulması Türkiye’de hukukun ve adaletin olmadığının göstergesi olarak kayıtlara geçti. Bu hukuksuzluğu dünyadaki yatırımcıların tamamı gördü.
HUKUKSUZLUKLAR ARTTI DOLAR KATLANDI
Tüm bu hukuksuzluklar yaşanırken Türkiye’de demokrasi de tek adam rejimine dokğru evrildi. Dolar kuru yukarı, demokrasi, adalet ve hukuk sistemi ise aşağıya çekildi. İktisat ve hukuk fakültelerinde incelenmesi gereken önemli bir başlık.
YARGI ERDOĞAN’IN KONTROLÜNE GİRDİ
Erdoğan’ın kurduğu yargı sistemi bir yandan hukuksuz kararlar alırken, Türk yargısının tamamen Erdoğan’ın kontrolüne girdiği tüm dünyanın malumu oldu. Hukuk ve adaletteki geriye gidiş raporlara da girdi.
TÜRKİYE HUKUKUN ÜSTÜNLÜĞÜNDE SON SIRALARDA
Türkiye, Dünya Adalet Projesi (WJP)’nin yayınladığı 2021 Hukukun Üstünlüğü Endeksi’nde 139 ülke arasında 117’inci sıraya geriledi. 2022’deki sıralamada ise, 140 ülke arasında 116’ncı, kendi bölgesinde ise en son sırada yer aldı. Türkiye’nin gerisinde olduğu ülkeler ise şunlar: Burkino Faso, Trinidad Tobago, Belarus, Rusya.
HALK ADALETE GÜVENMİYOR
İnsan Hakları Derneği’nin 2021 tarihli araştırmasına göre Türkiye’de adalete güvenmeyenlerin oranı yüzde 69. Katılımcıların yüzde 72’si ise insanların haksız yere tutuklandığını düşünüyor.
GAZETECİLER TUTUKLU
Uluslararası Sınır Tanımayan Gazeteciler (RSF) örgütünün hazırladığı 2023 Dünya Basın Özgürlüğü Raporu’na göre ise Türkiye, 180 ülke içerisinde 165’inci sırada yer aldı. Türkiye’de halen onlarca gazeteci fikirlerinden dolayı cezaevinde bulunuyor.
BABACAN: ‘ADALET OLMADAN EKONOMİ OLMAZ’
DEVA Partisi Genel Başkanı ve AKP’nin eski ekonomi bakanı Ali Babacan, hukuk ve adalet ile ekonomi arasındaki ilişkiye bir çok konuşmasında dikkat çekiyor. Babacan, bu konuda şöyle söylüyor: “Adalet, hukuk ve demokrasi olmadan ekonomi olmaz… Ekonomi sadece ekonomi yönetiminde ibaret değildir. Hukukun önemsenmediği, anayasa mahkemesinin önemsenmediği zaman ekonominin düzelmesi sadece bir hayaldir. “Siz her gün hukuku çiğneyin sonra da ‘Ekonomiyi düzelteceğim’ deyin. Rüyalarında bile göremezler.”
MUSTAFA BOYDAK’IN FOTOĞRAFI
Babacan’ın görüşlerini bir çok ekonomist de dile getiriyor. Hepsinin ortak noktası, hukuk ve adalet olmadan ekonominin düzelmesi ve halkın refahının artması imkansız. Evet Mustafa Boydak’ın tutuklandığını gösteren fotoğraf, Türk Lirası’nın ve ekonominin neden yerlerde süründüğünün de resmi aynı zamanda.
