ORHAN KAYA | BOLD ÖZEL
İnsan hakları uzmanı ve Lüksemburg Barosu’na kayıtlı avukat Hakan Kaplankaya, AİHM’nin KHK’lı öğretmen Yüksel Yalçınkaya’nın başvurusunda verdiği kararı Bold Medya’ya değerlendirdi.
AİHM’nin Yalçınkaya kararının Türkiye’deki davalara etkisi ne düzeyde olur? Hükumet kararla ilgili nasıl adımlar atacak?
Bu sorunu ortaya çıkaran Türk yargısı ve hükümet. AİHM kararının doğurduğu yükümlülüklerini yerine getireceklerini düşünüyorum. Uygulamamaları çok ekstrem bir durum olur. Böyle bir şey beklemiyorum.
AİHM ÇOK GÜÇLÜ BİR KARAR VERDİ
AİHM’in kararı beklediğiniz gibi çıktı mı?
Çok güçlü bir karar. AİHM kararlarında bazen böyle olur. Bu da sistemik sorun olmasından kaynaklanıyor. Binlerce önünde dava olmasından kaynaklanıyor. Mahkeme. 46. Madde bağlamında bağlayıcı olarak açıklamalar yapar kararın nasıl yerine getireleeceğine dair. Bu kararında da ihlal hükmünü icra etmesi gerektiğini Türk hükumetine söylüyor. 46. maddeyi söyledikten sonra ortada tereddüt yok. Yeniden yargılama yolu açılır mı açılmaz mı? Anayasa Mahkemesi’nin İbrahim Er kararından sonra yeniden yargılama açılması gerekir diyorduk. AİHM, Yalçınkaya kararında özellikle uygulanması gerektiğini söylüyor. Zaten yürüyen davalarda uygulanır.
Adelet Bakanı’nın açıklaması hakkında ne söylersiniz?
Adalet Bakanı, kararı uygulamayacağız, yok sayıyoruz demiyor. Tepki göstermiş. Kendince bir şey söylemiş. AİHM kararı uygulanır. Bakanın paylaştığı şeyleri, hükumet savunmasında söylemişti. Kerem Altıparkmak’ın tespiti var, işkence iddiası varsa delil değerlendirmesi yapmadan nasıl ihlali tespit edecek. Açık ve keyfi bir adaletsiz bir yargılama gördüğü zaman bu delili soracak tabii ki. Bunu sormazsa tüm yargılamalar doğru demektir. Bunu başka türlü tespit etmesi mümkün deil. Retorik ifadeler. Bu kararı yok sayıyoruz uygulamıyoruz diye demediler.Adalet Bakanları, bugüne kadar AİHM kararını uygulamayacağız demedi. Çekince olur nasıl uygulayacaklarını düşünürler. Toplumsal bir sorun da kararı uygulamayacaksınız diye bir karar alacaklarını sanmıyorum.
YASAL DEĞİŞİKLİK YAPILABİLİR
Çözüm iradesi olduktan sonra çözümü kolay. AİHM bu kararı vermiş, yargı içtihadını değiştirecek yoluna devam edecek. Asıl mesele yargıya o müsaadeyi edecekler mi etmeyecekler mi? Bir ufak yasal değişiklik yapılabilir. Yargının bugüne kadar ki hatasını örtbas etme açısından makul bir şey olabilir. Yeni bir yasal düzenlemeyle yol gösterilebilir.
KARAR UYGULANDIĞINDA İNSANLAR BERAAT EDER
Kararın uygulanmasıyla ilgili tartışmalara ne diyorsunuz?
Bu karar uygulanmalı. Bir şekilde uygulanacaktır. Büyük bir ihtimalle içtihat değiştirilerek düzelir. Beli yasal değişiklik olabilir. Belki af gibi bir düzenleme olabilir. Belki masalarında bu da vardır bilemeyiz. Bu tam çözüm olmamakla beraber en azından ceza davalarını kapatmak açısından çözüm olarak düşünülüyor olabilir. Karar açık. Karardaki ilkelerin uygulanması gerekiyor. ByLock’un yargılamada ne şekilde kullanıldığına dair önemli tespitler var. İlkeler uygulanırsa insanlar beraat eder. AİHM, ByLock’u ön plana alıyor. Suç ve cezada kanuninilik ilkesi ihlal edilmiştir diyor.
Sizin de söylediğiniz gibi AİHM, kanunsuz suç ve ceza olmaz ilkesinin olduğu 7. maddeden ihlal kararı verdi. Bu kararın AİHM’nin kuruluşundan beri verilen 50’nci karar olduğu söyleniyor. Bu ne anlama geliyor?
Evet doğru. Bu şunu ifade ediyor demokratik bir devlette böyle şey olmaz. Bir insanın legal bir eyleminin bir gün sonra cealandırılması Ortaçağ hukuku gibi bir şey. Gürcistan gibi demokratik olmayan ülkeler de var. Bu çok ağır bir ihlal. Kitlesel bir ihlal. Suç ve cezada kanunilik ilkesinden ihlal vermesi Türk yargısı açısından çok büyük bir skandal. Böyle olacağı belliydi. Bu kadar açık bir hukuksuzluk olmamalıydı. Anayasa Mahkemesi ve tüm yargının buna onay vermesini skandal olarak görüyorum.
GÜLEN HAREKETİ VE BYLOCK İDDİASI OLAN DAVALARDA BERAAT OLMALI
Kararda, Türk yargısının ByLock’u otomatik suç makinesi olarak gördüğünden bahsediliyor. Karardaki bu ifade ne anlama geliyor?
Verdiği mesaj şu: ByLock delilini değerlendirme şekliniz kanunilik ilkesine aykırı. Kategorik olarak terör üyeliğine kesin delil olması yanlıştır diyor. Sırf ByLock kullandı diye ceza veremezsiniz diyor. İçerikler var sen programı kullandın diye yargı baktı. Sırf kullandı diye ceza veremezsiniz diyor. Türkiye’deki ByLock uygulaması pratiğinin yanlış olduğunu söylüyor. ByLock’tan ceza verilen dosyaların hepsinin bozulması gerekiyor. Yürüyen davalarda muhakkak uygulanması gerekir. Kesinleşen davalarda açarlar mı belli değil. Anayasa Mahkemesinin kararana göre dosyanın açılması lazım. Yoksa AİHM bunu yeniden inceleyecek ve ihlal kararı verecektir. Cemaat yargılamalarında bu unsurların olduğu davalarda yeniden yargılama ve beraat olması gerekir. Madde 7’den suç ve cezada kanunilik ihlal ettiniz diyor. Bunun sonucu verilen karardan başka bir suçlama da yoksa beraat etmesi gerekir demektir.
YENİDEN YARGILAMADAN KAÇIŞ YOK
Kararın nasıl uygulanacağıyla ilgili ne diyeceksiniz?
Türk yargısını bağlayan hemen uygulanması gereken bir karar. Yargı bunu uygulamakla bağımlı. Yargı ben bunu uygulamıyorum hükümetim böyle dedi diyemez. Hakimler için uygulamadı. Ceza yargılamasının yeniden yargılama dışında başka tazmin yolu yok. Suçta ve cezada kanunilik ilkesine, çok temel ilkeye aykırılık olduğu için yeniden yargılama yapılıp karar verilmesi gerekiyor. Buradan kaçış yok.
Kararda sistemik sorun tespiti yapıldı.
Ben bu kararda çözüm buldum. İhal verdim. Çözmek artık sana düşüyor. Bunu nasıl çözeceksin genel tedbirler alacaksın. İçtihat değişikilği ya da yasal çözüm. Sonraki davaların akıbetine ilişkin bir şey demiyor. Yürüyen davaları bir daha önüme getirme diyor. Tazminat da vermediği için toplu bir şekilde ihlal kararı verecektir. Asıl mesele bunun iç hukukta uygulamaya başlanması gerek. AİHİM o zaman rahatlar. AYM’nin içtihadını değiştirmesi gerekir. İhlalleri verir. Yeniden yargılama yolu açılırsa ihlalleri incelemeye gerek görmeyebilir.
TUTUKLULARIN TAHLİYE EDİLMESİ GEREKİYOR
Türkiye’deki mağdurlar ne yapmalı?
Yargılaması devam eden davalarda bu kararı bir dilekçeyle mahkemeye sunmalılar. Yargı bunu uygulamalı. Kesinleşmiş kararlar için yeniden yargılama yolu denenmeli. Anayasa Mahkemesi’ne dilekçe verilebilir. İnsanlar itirazlarını edip sonucunu bekleyebilirler. Tutukluların tahliye edilmesi lazım. Bu delillerle tutuklanan insanlar hakkında ilk derece mahkemeleri, İstinaf ve Yargıtay’ın hemen tahliye kararı vermesi gerekir. Yargıtay’ın bu içtihadı gözönüne alıp tahliye kararı vermeli. Önümüzdeki hafta bu başvuraları yapmalılar.
